ISTORIJA

Mada je Prijedor varoško naselje novijeg doba, njegova bliža okolina bila je naseljena još u davna vremena praistorije, kraj same rijeke Sane. Na širim prostorima opštine evidentirana su nalazišta rimskih i srednjevjekovnih naselja.

U okolini Ljubije pronađeni su brojni spomenici iz rimskog doba koji svjedoče o naseobinama iz tih vremena i proizvodnjom gvožđa, kao i podaci da se gvozdena ruda sa prijedorskih kopova, pretopljena u topionicama, koristila za kovanje oružja rimskih legionara. Prijedor se, prvi put u dokumentima, pominje krajem 17. vijeka, u pismima grofa Adama Baćanija za vrijeme tzv. Bečkog rata (1683-1699). Vjeruje se da je ime dobio od riječi “pridor” ili “prodor”. Prema narodnom predanju, Sana je nekada tekla nešto južnije, ispod samih brda, tokom vremena promijenila je tok, “pridrijela” ili “prodrla” u polje nešto sjevernije i taj teren nazvan je Pridor ili Prodor.

Veoma brzo Prijedor je postao značajan trgovačko-zanatski centar zahvaljujući rimskim putevima i plovnosti rijeke Sane kao i prvoj željezničkoj pruzi izgrađenoj 1873. godine.

PRIJEDOR DANAS

Područje opštine Prijedor: obuhvata površinu od 834 km². Opština Prijedor je smještena između planine Kozare, na sjeveru, i Majdanskih planina, na jugu. Planina Kozara pregrađuje prijedorsku kotlinu od posavske doline i dna panonskog bazena. Glavni opštinski centar je grad Prijedor koji se nalazi u središtu prostora opštine. Rijeka Sana je glavna hidrografska arterija koja do Prijedora teče u pravcu sjevera da bi promjenila smjer toka u pravcu zapada sve do ušća u rijeku Unu.

Nadmorska visina: 145 metara. Kozara, dinarska planina duga 75 km s najvišim vrhovima Lisina 978 m i Rudine 920 m. Centralni dio Kozare je 1967.godine proglašen Nacionalnim parkom sa površinom od 3.494, 51 ha
Šumsko zemljište: 28.740 ha

Klima: umjereno kontinentalna klime.Godišnja količina padavina iznosi 979 lit/m². Vodene površine: 2.058,14 ha (uz ribnjak i vještačka jezera). Osnovno hidrografsko obilježje teritorije opštine je vodotok Sane sa njenim pritokama: Gomjenica, Puharska, Miloševica, Svetinja, Ciganuša, LJubijska rijeka i njihove pritoke.

Putna mreža: magistralni putevi- 70km, regionalni 36 km, lokalni putevi 93 km. Stanovništvo: Opština Prijedor broji oko 105 000 stanovnika grupisanih u 27.233 domaćinstva, nastanjenih u 26.555 stanova, naseljenih u 71 naseljenom mjestu i organizovanih u 48 mjesnih zajednica.

Zaposlenost: oko 18.000 lica. Zaposlenost u državnom sektoru je podjednaka u odnosu na privatna preduzeća i preduzetnike.Najveći broj zaposlenih je u sektoru prerađivačke industrije, a zatim u trgovini, građevinarstvu i hotelima i restoranima.

PRIVREDA

Opština Prijedor je tradicionalno industrijska sredina koja je svoj ekonomski razvoj bazirala na iskorištavanju prirodnih resursa. Značajan mineralno-sirovinski kompleks, rezerve drvne mase, kao i plodno zemljište, omogućili su razvoj rudarstva, drvne , tekstilne industrije i poljoprivrede. Period ratnih dešavanja i privredne tranzicije negativno je uticao na ekonomiju Prijedora rezultirajući smanjenjem broja poslovnih subjekata i povećanjem broja nezaposlenih.

Instrumentima lokalnog ekonomskog razvoja opština Prijedor pruža podršku postojećim poslovnim subjektima, kao i stranim investitorima, koji posljednjih godina pokazuju sve veći interes za Prijedor i njegove privredne potencijale. Prepozanavajući potrebu obezbjeđenja što boljeg sistema podrške potencijalnim investitorima, opština Prijedor je na raspolaganje stavila usluge Odjeljenja za privredu, Lokalne agencije za ekonomski razvoj – PREDA i Info-Centra za investitore. Partnerskim odnosima javnog i privatnog sektora stvorena je pogodna poslovna klima kojom se omogućava povećanje broja poslovnih subjekata i broja zaposlenih kroz povećanje domaćih i stranih investicija. Tome svjedoče i konkretni primjeri stranih investicija u rudarsku industriju (Multinacionalna kompanija Mittal Arcelor) i drvnu industriju (Italijanska kompanija Cora Group – Lipa drvo). Broj poslovnih subjekata u Prijedoru se danas kreće oko 3000. Pored uslužnog sektora i trgovine, koji broje najveći broj poslovnih subjekata, u privrednoj strukturi značajno su prisutni prerađivački kapaciteti u drvnoj, metalnoj, tekstilnoj i prehrambenoj industriji.

Rudarstvo je grana koja ostvaruje najveći prihod i to zahvaljujući nalazištima željezne rude i uspješnoj privatizaciji rudnika željezne rude (Mittal steel).

U okviru drvne industrije najveći broj poslovnih subjekata bavi se primarnom preradom drveta uz značajno prisustvo proizvođača namještaja, stolarije i drugih gotovih proizvoda od drveta.

Metalna industrija angažovana je na izradi i montaži čeličnih konstrukcija i trenutno radi za klijente iz Evropske Unije.

Tekstilna industrija je najviše angažovana na proizvodnji odjeće za potrebe stranih klijenata (loan-poslovi).

Prehrambena industrija bazira se na proizvodnji mesnih i mliječnih proizvoda i prerađevina, alkoholnih i bezalkoholnih pića, kao i keksa i vafla.

Razvoj ekonomije će se u budućnosti temeljiti na efikasnijem iskorištenju prirodnih resursa kao komparativne prednosti opštine Prijedor i iskorištenju drugih privrednih potencijala u sektoru prehrambene industrije i turizma. Opština Prijedor će kroz projekte teritorijalnog marketinga u budućnosti imati aktivnu ulogu u promociji svoje privrede i privrednih potencijala.

POLJOPRIVREDA

Prijedorska opština prostire se na ukupno 83.406 hektara površina, od čega na privatno zemljište otpada 57.264 hektara, a na državno 26.142 hektara. Oranice i bašte prostiru se na 37.149 hektara, voćnjacima je zasađeno 2.386 hektara, a vinogradima 3 hektara. Ukupno obradivo zemljište zauzima prostor od 43 463 ha. Na prostorima opštine postoje veoma povoljni uslovi za razvoj poljoprivrede što upućuje na činjenicu da se mogu postizati bolji rezultati u poljoprivrednoj proizvodnji.

KULTURA

Muzej Kozare osnovan je 1953. godine, iako je još 1895. godine postojala muzejska zbirka u Prijedoru. Muzej se od 1983. godine nalazi u sadašnjem objektu i bavi se proučavanjem i očuvanjem kulturnog nasljeđa ovog kraja. Prijedorsko pozorite osnovala je 1954. godine grupa entuzijasta, zaljubljenika u pozorišnu umjetnost. I prije rata u BiH bilo je poznato po izuzetnom kvalitetu scenskih izvedbi. Pozorište danas ima status amaterskog.

Biblioteka Ćirilo i Metodije raspolaže knjiškim fondom od oko 40.000 naslova i predstavlja nezaobilaznu instituciju u obrazovnom procesu prijedorskih srednjoškolaca,ali i u procesu dodatnog obrazovanja u pojedinim oblastima. Biblioteka je organizator brojnih političkih i književno-naučnih tribina. Početkom 2008. godine otvorena je i gradska čitaonica koja je sastavni dio biblioteke i gdje je smješteno 1200 štampanih monografskih i serijskih publikacija, četiri umrežena računara, periodika te deset naslova dnevnih novina, časopisa i revija.

Galerija ’96 je novi izložbeni prostor u kome se tokom godine održavaju izložbe, performansi, promocije knjiga i koncerti.

Prijedor je domaćin brojnih kulturnih manifestacija kao što su Međunarodni festival horova „ Zlatna vila“ ,Književni susreti na Kozari. Prijedor je jedinstven fenomen, jer odavde potiče veliki broj akademskih slikara, koji su slavu grada pronijeli širom svijeta.

OBRAZOVANJE

Prvi oblici organizovanog obrazovnog procesa datiraju još iz 19. vijeka. Najznačajnija školska institucija, prijedorska Gimnazija osnovana je 1923. godine, a u periodu poslije Drugog svjetskog rata postojala je i ženska zanatska škola.

Danas na području opštine radi 12 osnovnih i 6 srednjih škola sa oko 12.000 učenika, a tu su i osnovna i srednja muzička škola, te specijalna škola za djecu ometenu urazvoju. Ne treba zaboraviti ni predškolsku ustanovu Dječiji vrtić “Radost” gdje svakodnevno boravi preko 500 prijedorskih mališana. Prijedor ima i visokoškolske ustanove, kao što su Viša medicinska, odnedavno Visoka medicinska škola i Viša poslovna škola, te Rudarski odsjek Tehnološkog fakulteta iz Banja Luke. Na višim školama i fakultetima u Republici Srpskoj i Srbiji obrazuje se oko 2.000 studenata.

SPORT

Prve sportske aktivnosti Prijedorčana registrovane su u XIX vijeku, tako da se s pravom može govoriti o dugoj sportskoj tradiciji i u pojedinačnim i kolektivnim sportovima.. Od tada pa do današnjih dana slavu i ime Prijedora pronosili su širom bivše SR BiH i SFRJ fudbaleri, rukometaši, padobranci, karatisti, džudisti, košarkaši, teniseri, šahisti, bokseri i mnogi drugi zaljubljenici u sport. Danas ima 47 sportskih klubova.

TURIZAM U PRIJEDORU

Prijedorska opština, smještena u sjeverozapadnom dijelu Republike Srpske, raspolaže brojnim turističkim potencijalima koji omogućavaju razvoj različitih vidova turizma.

Priroda je bila blagonaklona prema stanovnicima Prijedora, a dokaz za to je i krajiška ljepotica Sana na čijoj obali leži grad. Rijeka Sana pruža mogućnosti za razvoj kupališnog turizma, jer najvećim dijelom ima miran tok, a na području opštine Prijedor se nalazi i nekoliko mjesta uređenih za kupanje.

Prijedor ima razvijen i planinski turizam, jer ga okružuje pitoma planinska ljepotica Kozara, čiji je centralni dio od 1967. godine proglašen nacionalnim parkom. Kozara predstavlja idealno odredište za ljubitelje prirode. Ističe se očuvanim šumskim kompleksima i svojevrsna je vazdušna banja koja pruža mogućnosti za bavljenje zimskim sportovima, a Mrakovica, kulturno-istorijski kompleks i memorijalna zona, jedno je od najomiljenijih izletišta u ovom dijelu Republike Srpske.

Prijedorska opština takođe raspolaže brojnim kulturnim vrijednostima, a sadašnji nosioci razvoja kulture u opštini Prijedor su: Muzej Kozare, Narodna biblioteka „Ćirilo i Metodije“, Gradsko pozorište, “Gallery ‘96” , koji se bave proučavanjem i očuvanjem kulturnog nasljeđa ovog kraja i koja prezentuju kulture i običaje prisutne na ovom području.

Ono što upotpunjuje turističku ponudu su tradicionalne kulturne, sportske i druge manfestacije koje se održavaju tokom čitave godine i doprinose prezentaciji turističkih potencijala Opštine.

Upoznavanje grada je svakako avantura za svakog ko ga posjeti prvi put.